Το δίλημμα της ευθανασίας: Προεκτάσεις και σκέψεις

Το Λύκειο Γαζίου συμμετείχε στο Πανελλήνιο Μαθητικό Συνέδριο Θεολογίας που πραγματοποιήθηκε στη Ναύπακτο από τα Εκπαιδευτήρια Πάνου, το Σάββατο 11 Φεβρουαρίου 2017. Το θέμα της μαθητικής μας εισήγησης ήταν "Το δίλημμα της ευθανασίας. Προεκτάσεις και σκέψεις".


Ορισμός
Η ευθανασία είναι μία λέξη σύνθετη. Παράγεται από τις λέξεις ευ+θάνατος και σημαίνει "καλός θάνατος". Πράξη ευθανασίας μπορεί να χαρακτηριστεί και η περίπτωση κατά την οποία, ενώ μπορεί να παρασχεθεί βοήθεια (διασωλήνωση, οξυγόνο) σε ασθενή, τελικά δεν του παρέχεται (παθητική ευθανασία).
Η ευθανασία δεν είναι εύκολο και απλό ζήτημα. Τι είναι λοιπόν; Λύτρωση, έγκλημα, απαλλαγή, φόνος, φιλευσπλαχνία, δικαίωμα, αξιοπρέπεια, αυτοχειρία, ασέβεια, βοήθεια;

Ας δούμε τι υποστηρίζουν οι ειδικοί, τι λένε οι νόμοι και τι θέλει το κοινό των εμπλεκομένων στο θέμα της ευθανασίας κρατών.

Μορφές ευθανασίας:
Η ευθανασία είναι ένα σύνθετο ζήτημα με πολλές προεκτάσεις. Δεν θα ήταν υπερβολή εάν λέγαμε ότι κάθε περίπτωση στην οποία ενεργείται ευθανασία ή υπάρχει και μόνο ως απλή σκέψη ή εικασία αποτελεί ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο. Βασικά, υπάρχουν έξι κύριες μορφές ευθανασίας:

α) Καθαυτό ευθανασία: Απαραίτητη προϋπόθεσή της είναι ο εγγύς θάνατος και οι επώδυνοι πόνοι.
β) Κοινωνική ή ευγονική ευθανασία: Η αφαίρεση της ζωής των διανοητικά καθυστερημένων, ανιάτων σωματικώς, αναπήρων ή και εμβρύων.
γ) Ενεργητική ευθανασία ή άμεση: Γίνεται π.χ μία θανατηφόρα ένεση και τερματίζει ο άρρωστος τη ζωή του. Ο θάνατος έρχεται αμέσως.
δ) Παθητική ευθανασία ή έμμεση: Επιτυγχάνεται με την στέρηση των αναγκαίων για την ζωή. Ο θάνατος έρχεται αργότερα.
ε) Εθελοντική ευθανασία: Μετά από επίμονη απαίτηση του αρρώστου.
στ) Μη ηθελημένη ευθανασία: Χωρίς την συγκατάθεση του αρρώστου.
Σήμερα, σε ορισμένες χώρες και στα αντίστοιχα νομικά τους συστήματα γίνονται αποδεχτές η παθητική και η εθελοντική ευθανασία. Πρόσφατα μάλιστα, ακόμη και η προτεσταντική κοινότητα της Ολλανδίας αποδέχτηκε την παθητική ευθανασία. Αντίθετα, η ενεργητική ευθανασία απορρίπτεται σε όλες τις χώρες εκτός της Ουρουγουάης.

Επιχειρήματα
Τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται υπέρ της ευθανασίας είναι:
Α) Ο οίκτος, το έλεος για τον άρρωστο.
Β) Το δικαίωμα του ανθρώπου στον τερματισμό της ζωής του.
Γ) Η ποιότητα της ζωής.
Ας αναλύσουμε με τη σειρά τα επιχειρήματα:
Α) Σχετικά με το πρώτο θα παρατηρούσαμε ότι: Ο οίκτος πρέπει να μας οδηγήσει στην προσπάθεια να ενισχύσουμε ψυχικά τον άρρωστο και τους δικούς του. Ο οίκτος μας όμως από μόνος του δεν δικαιολογεί την ευθανασία, γιατί ποιος είπε ποτέ στους ανθρώπους ότι σε αυτό τον κόσμο ο βίος είναι ανθόσπαρτος και χωρίς πόνο;
Β) Στο δεύτερο επιχείρημα έχουμε να απαντήσουμε τα εξής: Ο άνθρωπος δεν έχει δικαίωμα να τερματίζει μόνος του τη ζωή του ή να ζητάει από άλλον τον τερματισμό της. Και αυτό γιατί η ζωή δεν του ανήκει αλλά του δόθηκε από τον Θεό. Λέγεται χαρακτηριστικά: "Πως μπορεί ο άνθρωπος να διαλέξει τον τρόπο που θα πεθάνει αφού δεν μπορεί να διαλέξει τον τρόπο που θα γεννηθεί;" Ας υποθέσουμε όμως ότι αναγνωρίζουμε στον άρρωστο το δικαίωμα να αποφασίζει για την ζωή του. Στη περίπτωση των νεογέννητων βρεφών ή των ψυχασθενών, ποιος θα ήταν υπεύθυνος να αποφασίσει; Επίσης, η επιθυμία που εκφράζει ο βαριά άρρωστος να πεθάνει, δεν αποτελεί μόνιμη επιθυμία του. Τη στιγμή που υποφέρει από αφόρητους πόνους είναι λογικό να εκλιπαρεί για μία σωτήρια λύση, ακόμη και αν αυτή είναι ο θάνατος.
Γ) Όσον αφορά το τρίτο επιχείρημα, η έννοια της ποιότητας ζωής είναι πολυσύνθετη με ποικίλες ερμηνείες. Είναι έννοια υποκειμενική και μπορεί να γίνει κατανοητή από την οπτική γωνία του κάθε ατόμου. Γενικά είναι μία ευρεία έννοια που επηρεάζεται με έναν σύνθετο τρόπο από τη φυσική υγεία του αρρώστου, από την ψυχολογική κατάσταση, από το επίπεδο ανεξαρτησίας, από τις κοινωνικές σχέσεις και από τις σχέσεις τους με τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του περιβάλλοντος διαβίωσης. Έτσι λοιπόν κανένας δεν έχει το δικαίωμα να αφαιρεί την ανθρώπινη ζωή του πάσχοντος προσώπου καθώς είναι πολύτιμη, μοναδική και αναντικατάστατη. Εξάλλου και ο ρόλος του συστήματος υγείας (μονάδες υγείας, ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό) είναι να διατηρεί τη ζωή, να προσφέρει ζωή και όχι να αρνείται την παράταση ζωής ενός αρρώστου, έστω και αν αυτός έχει καταντήσει «φυτό».

Η Ευθανασία σε διάφορες χώρες
Ολλανδία
Με απόφαση της άνω Βουλής (10 Απριλίου 2002) νομιμοποιείται υπό όρους.
Βρετανία
Είναι εκτός νόμου, αν και η χώρα αποτελεί την έδρα της "Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Σωματείων για το δικαίωμα στο θάνατο".
Η.Π.Α.
Επιτρέπεται μόνο στην πολιτεία Όρεγκον από το έτος 1994.
Αυστραλία
Εφαρμόσθηκε το 1995 πειραματικά. Το 1996 στις βόρειες πολιτείες νομιμοποιήθηκε η υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Με ψήφιση νέου νόμου από το Κοινοβούλιο απαγορεύθηκε το 1997.
Γαλλία
Θεωρείται παράνομη. Μάλιστα, το 1991 οι Αρχές απαγόρευσαν την έκδοση οδηγού ευθανασίας με τίτλο "Τελική έξοδος" του Ντέρεκ Χάμφρεϊ.
Γερμανία
Επιτρέπεται μόνο στο κρατίδιο της Έσσης για ασθενείς πού βρίσκονται σε κώμα.
Ιταλία
Θεωρείται παράνομη. Εν τούτοις μεμονωμένες περιπτώσεις έχουν πραγματοποιηθεί.

Ελλάδα
Είναι παράνομη. Η κοινή γνώμη απαντά αρνητικά. Στην Ελλάδα ο Ποινικός Κώδικας ουσιαστικά θεωρεί αδίκημα την τέλεσή της.
 Έρευνες 
Σύμφωνα με ερευνά που πραγματοποίησαν το Τμήμα Δημόσιας και Διοικητικής Υγιεινής της Υγειονομικής Σχολής Αθηνών, η Μονάδα Εντατικής θεραπείας του νοσοκομείου Παίδων και το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών σε 15 Μονάδες Εντατικής θεραπείας σε όλη την Ελλάδα, οι 7 στους 10 ιατρούς και οι 8 στους 10 νοσηλευτές δεν αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία να αποσυνδέσουν τα μηχανήματα υποστηρίξεως του ασθενούς.
Το 60% των ερωτηθέντων νοσηλευτών δήλωσε ότι δεν αναλαμβάνει διότι έχει αντιρρήσεις ηθικής φύσεως, το 10% των νοσηλευτών και το 12% των ιατρών απάντησε ότι φοβάται την ποινική δίωξη. Αξιοσημείωτο είναι ότι το 80% από αυτούς θεωρεί, ότι τα ιατρικά μηχανήματα σύγχρονης τεχνολογίας δεν επιτρέπουν στον ασθενή να έχει ένα αξιοπρεπή θάνατο.
Εντυπωσιακή είναι μία έρευνα που έδειξε τις απόψεις των ηλικιωμένων στο δίλημμα της ευθανασίας. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στην υγειονομική περιφέρεια της Θεσσαλίας σε 1400 άτομα (700 άνδρες και 700 γυναίκες) ηλικίας 70 - 89 χρόνων. Το 95% των ανδρών και το 96% των γυναικών είναι κατά της ευθανασίας. Το 4,2% των ανδρών και το 3,7% των γυναικών είναι υπέρ. Οι Έλληνες ηλικιωμένοι λόγω της ελληνοχριστιανικής καλλιέργειάς τους δεν υιοθετούν την ευθανασία, διαφωνούν στη νομιμοποίησή της και κρίνουν ανέτοιμη την ελληνική κοινωνία για την αποδοχή της.

Ευθανασία και ορθόδοξη Εκκλησία
Στις απόψεις των διαφόρων εκπροσώπων του επιστημονικού κόσμου πρέπει να προστεθεί και η γνώμη της Εκκλησίας. Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος δηλώνει: «Η ζωή μας αποτελεί υπέρτατο δώρο του Θεού, η αρχή και το τέλος του οποίου βρίσκονται στα χέρια Του και μόνο. Αποτελεί τον χώρο μέσα στον οποίο συναντάται η χάρις του Θεού με την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου και επιτελείται η σωτηρία του. Η ευθανασία, ενώ δικαιολογείται κοσμικώς ως "αξιοπρεπής θάνατος", στην πραγματικότητα αποτελεί υποβοηθούμενη αυτοκτονία, δηλαδή συνδυασμό φόνου και αυτοχειρίας. Το λεγόμενο "δικαίωμα στον θάνατο", που αποτελεί την νομική κατοχύρωση της ευθανασίας, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε απειλή της ζωής των ασθενών που αδυνατούν να ανταποκριθούν οικονομικά στις απαιτήσεις θεραπείας και νοσηλείας τους. Για τους λόγους αυτούς, η Εκκλησία μας που πιστεύει στην αθανασία της ψυχής, στην ανάσταση του σώματος, στις δοκιμασίες ως αφορμές και ευκαιρίες σωτηρίας, στην δυνατότητα ανάπτυξης κοινωνίας αγάπης και συμπαραστάσεως μεταξύ των ανθρώπων, κάθε θάνατο που αποτελεί αποτέλεσμα ανθρωπίνων αποφάσεων και επιλογών - όσο "καλός" και αν ονομάζεται - τον απορρίπτει ως "ύβριν" κατά του Θεού. Στην Ελλάδα επειδή ευδοκιμεί ακόμα η αγάπη, δεινοπαθεί η ευθανασία».
Όπως σημειώνει και ο καθηγητής θεολογίας Μάριος Μπέγζος, «κάθε ανθρώπινη παρέμβαση στην ροή της ζωής συνιστά αναστολή του έργου του Θεού. Αντιστρατεύεται τόσο τον Θεό όσο και την ίδια την ζωή. Δηλαδή στρέφεται εναντίον του Δημιουργού και του δημιουργήματος, του πλάστη και του πλάσματος, του κτίστη και του κτίσματος. Τι είναι όμως ζωή; Σύμφωνα με την θεολογική λογική, η ζωή είναι σχέση. «Ζω» θα πει «μετέχω», συμμετέχω και σχετίζομαι, κοινωνώ και επικοινωνώ. Η ζωή είναι η σχέση και ο θάνατος η σχάση, δηλαδή μη-σχέση. Ο θάνατος είναι η άρση και η αναίρεση της ζωής, η διακοπή της σχέσης, ο χωρισμός και ο διαχωρισμός, ο κατακερματισμός και η κατάτμηση της ζωής σε ατομικότητες. Η εκκλησιαστική παράδοση συνιστά τη σχέση αντί για τη σχάση, τη ζωή αντί για τον θάνατο».
 Συμπερασματικά, από ορθόδοξη χριστιανική πλευρά η ευθανασία είναι καταδικαστέα γιατί:

1) Αντιτίθεται στο «ου φονεύσεις».

2) Κάθε στιγμή του Χριστιανού στον κόσμο έχει σωτηριολογική σημασία. Ο ληστής, ήδη επάνω στο σταυρό, κερδίζει τον Παράδεισο.

3) Ο πιστός δεν παύει ποτέ να ελπίζει στο Θεό, ο οποίος επιτελεί θαύματα.

4) Ο καθορισμός της ώρας του θανάτου ενός ανθρώπου δεν είναι αρμοδιότητα κάποιου υγειονομικού παράγοντα. Εναπόκειται στην κρίση και το θέλημα του Θεού.

Άποψη
Εμείς πιστεύουμε ότι τα αγαθά της ελευθερίας του κάθε ανθρώπου και της ιερότητας της ζωής είναι απαραβίαστα και σε κανένα δεν επιτρέπεται να τα κακομεταχειρίζεται και να τα εκμεταλλεύεται. Κάθε ανθρώπινο πρόσωπο είναι εικόνα του Θεού και πρέπει να προστατεύεται απόλυτα, δηλαδή ανεξάρτητα από την ποιότητά του και από την βούλησή του. Η ζωή μας είναι το υπέρτατο δώρο του Δημιουργο,ύ μέσα στην οποία συναντάται η Χάρη του Θεού με την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου και επιτελείται το μυστήριο του αγιασμού και της σωτηρίας.



Σας ευχαριστούμε για την προσοχή σας,
Λυδία Ασημακοπούλου
Αλεξάνδρα Κυριακάκη

Σχόλια

  1. Πολύ όμορφη και μεστή παρουσίαση για ένα δύσκολο θέμα. Αν το θέλετε ως αρχειακό υλικό, μπορείτε να δείτε ένα σχετικό άρθρο μου που έγραψα προ ετών, στη διεύθυνση:
    https://kaloskeimena.wordpress.com/2010/10/09/%ce%b5%cf%85%ce%b8%ce%b1%ce%bd%ce%b1%cf%83%ce%af%ce%b1-%ce%bc%ce%b5%cf%81%ce%b9%ce%ba%ce%ad%cf%82-%cf%83%ce%ba%ce%ad%cf%88%ce%b5%ce%b9%cf%82-%ce%b1%cf%80%cf%8c-%ce%bf%cf%81%ce%b8%cf%8c%ce%b4%ce%bf/

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Έμμηνος ρύση και Θεία Κοινωνία

Η ομιλία μου στην επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940 (2013)

Η θλιβερή εικόνα των μαθητών της Γ΄ Λυκείου

Απασφάλιση θεολόγου…

Οι Τρεις Ιεράρχες στα σκουπίδια….

Το «δικαίωμα» των καταλήψεων

Μεταξύ θεολόγων ειλικρίνεια…

Συζητώντας με έναν κομπλεξικό (…περί θρησκείας)

Θεέ μου, είσαι άδικος….

Γράμμα στον Ιούδα…