Η ομιλία μου στην επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940 (2013)

Έχουμε συνηθίσει να δίνουμε στις εθνικές επετείους είτε μυθικά στοιχεία είτε χαρακτηριστικά μνημοσύνου. Γι’ αυτό ίσως και δεν μας αγγίζουν αρκετά. Οι μεγάλοι δεν διδάσκονται από αυτές και οι νεότεροι δεν ενδιαφέρονται. Σχεδόν όλοι οι νέοι αδιαφορούν για τους μύθους και τα πεθαμένα πράγματα και αρκετοί αντιμετωπίζουμε τις επετείους ως πέρα από εμάς, έξω από τη ζωή μας. Ίσως ως ευκαιρία ξεκούρασης και εκδρομής ή έστω ως ευκαιρία για μια ημέρα εθνικής ανάτασης. Αλλά ως εκεί. Τίποτε παραπέρα. Και κάπως έτσι, κάπου εκεί γεννιέται ο εθνικισμός από τη μια πλευρά και ο εθνομηδενισμός από την άλλη. Αποτέλεσμα και οι δυο της έλλειψης παιδείας και της ιστορικής συναίσθησης.

Η σημερινή επέτειος της 28^ης Οκτωβρίου δεν είναι μνημόσυνο. Ακόμη κι αν κάποιοι από τους πρωταγωνιστές των γεγονότων έχουν πεθάνει είτε στο πεδίο της μάχης είτε στη διάρκεια των χρόνων έως σήμερα, οι αξίες και τα ιδανικά που υπηρέτησαν ζουν ακόμη. Και θα ζουν, όσο υπάρχουν άνθρωποι με παιδεία και ήθος. Εξάλλου, αν ζούσαν οι αγωνιστές του ’40 και ήταν σήμερα εδώ, μ’ ένα χαμόγελο θα μας συναντούσαν και με μια καθαρή ματιά, στοιχεία γεμάτα ζωή και φως και όχι θάνατο και μαυρίλα. Όσοι έχουμε την ευλογία να συναντήσουμε κάποιους από αυτούς, θα το έχουμε διαπιστώσει.

Τα ξημερώματα της 28^ης Οκτωβρίου, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Ιωάννης Μεταξάς είπε το ΟΧΙ στο τελεσίγραφο του Ιταλού πρέσβη Γκράτσι. Αυτό είναι μια ιστορική αλήθεια. Πέρα από τις ισορροπίες της τότε διεθνούς διπλωματίας και πέρα από ευφάνταστα σενάρια του σήμερα. Ιστορική αλήθεια όμως είναι και κάτι άλλο: με αυτή τη λέξη εξέφρασε τη βούληση ενός ολόκληρου λαού. Κι αυτό φάνηκε από ό,τι ακολούθησε από το πρωί ακόμη της 28^ης Οκτωβρίου 1940.

Στην Αθήνα και στις άλλες πόλεις ο κόσμος ξυπνούσε με τον ήχο των σειρήνων. Κηρύχτηκε επιστράτευση. Τα πανηγύρια στους δρόμους θύμιζαν μάλλον στιγμές ευτυχίας και όχι πολέμου. Όλος ο κόσμος έτρεχε να καταταγεί και να πολεμήσει. Μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου οι Ιταλοί έκαναν συνεχώς επιθέσεις. Όμως δεν τα κατάφεραν να σπάσουν τις ελληνικές γραμμές. Ο ελληνικός στρατός ξεκίνησε αντεπίθεση. Κορυτσά, Άγιοι Σαράντα, Πρεμετή, Αργυρόκαστρο. Ο μικρός στρατός που ο Μουσολίνι λογάριαζε για εύκολο αντίπαλο όχι μόνο άντεξε, αλλά κυνηγούσε τους Ιταλούς μέσα στην Αλβανία.

Ο βαρύς χειμώνας, η παγωνιά και το χιόνι που σκέπαζε τα βουνά της Πίνδου ταλαιπωρούσε αφάνταστα τους στρατιώτες των δύο αντιπάλων. Τα κρυοπαγήματα και οι θάνατοι από τις κακουχίες και τις σφαίρες ήταν πολύ συχνοί. Παρ’ όλες τις δυσκολίες, οι Έλληνες στρατιώτες πολέμησαν ηρωικά και κατάφεραν το θαύμα.

Την άνοιξη του 1941 οι Ιταλοί προσπάθησαν πάλι να επιτεθούν. Το αποτέλεσμα ήταν πάλι το ίδιο: Αποτυχία. Τη λύση έδωσαν οι σύμμαχοι της Ιταλίας, Γερμανοί. Στις 6 Απριλίου 1941 επιτέθηκαν στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας. Για να ακολουθήσει σε ενάμιση μήνα η μοναδική στα πολεμικά γεγονότα Μάχη της Κρήτης που σήμανε την αρχή του τέλους για την παντοδυναμία της Γερμανίας.

Γιατί να αντισταθούν οι Έλληνες στη θέληση των Ιταλών; Εξάλλου, δεν ζητούσαν να μας κάνουν σκλάβους. Μια χούφτα λιμάνια και αεροδρόμια ζητούσαν και ανεμπόδιστη διέλευση. Κι όμως οι πρόγονοί μας είπαν το ΌΧΙ. Και ξεβολεύτηκαν. Και χάλασε η ήρεμη καθημερινότητά τους και σταμάτησε η προκοπή της ρουτίνας. Και χωρίστηκαν ολόκληρες οικογένειες. Για μια ιδέα. Για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια. Κόντρα στο φασισμό και στην υποδούλωση συνειδήσεων και ανθρώπων. Ας φανταστούμε όλοι μας πώς και πόσο θα δοκιμάστηκε αυτή τους η απόφαση. Μέσα στο κρύο των αλβανικών βουνών, στη μοναξιά του πολέμου. ‘Όμως εκεί αυτοί, πιστοί υπηρέτες των ιδανικών. 219 ημέρες αντιστάθηκε ηρωικά η Ελλάδα στα στρατεύματα εισβολής, πριν αυτά σηκώσουν τη σβάστικα και στη δική μας επικράτεια. Συγκριτικά,

          - η Γαλλία, που ήταν υπερδύναμη της εποχής άντεξε 43,

          - η Πολωνία αντιστάθηκε 30 ημέρες,

          - η Ολλανδία 14,

- ενώ η Δανία καμία ημέρα.

Γράφτηκε στην ιστορία η αντίσταση των Ελλήνων, ώστε ο Βρετανός πρωθυπουργός Τσώρτσιλ να πει τη φράση «του λοιπού δεν θα λέγεται ότι οι Έλληνες πολεμούν ως ήρωες, αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν ως Έλληνες». Και η αντίσταση συνεχίστηκε αμείωτη κατά τη διάρκεια της σκληρής γερμανικής Κατοχής. Και μέσα σε όλα αυτά, να και πάλι η «κατάρα» της ελληνικής φυλής: Ο Εμφύλιος πόλεμος. Η λέξη κατάρα σε εισαγωγικά, τα αποτελέσματα του εμφυλίου εκτός εισαγωγικών. Το μεγαλείο και η τραγικότητα μαζί. Νομίζω ότι οι τρεις τελίτσες που βάζουμε όταν δεν θέλουμε να γράψουμε άλλα, ταιριάζει κι εδώ. Και το κούνημα του κεφαλιού ταιριάζει, αρκεί κάποια στιγμή να αποφασίσουμε να αξιοποιήσουμε σωστά το περιεχόμενο που κουβαλάει το κεφάλι μας μέσα.

         

Την ίδια ημέρα, η Εκκλησία γιορτάζει την εορτή της Αγίας Σκέπης. Η εικόνα δείχνει την Παναγία με ανοικτή αγκαλιά και το απολυτίκιο αναφέρει τη φράση «σκέπεις τον λαόν Σου νοερώς, εκ πάσης των εχθρών επιβουλής». Κάποια στιγμή όμως πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν υποτάσσεται η θρησκευτική εορτή στην εθνική επέτειο, αλλά ταιριάζει η εθνική επέτειος με το νόημα της θρησκευτικής εορτής. Δηλαδή, ακριβώς επειδή ο αγώνας των Ελλήνων είναι αγώνας για την ελευθερία και από αγάπη στα ιδανικά, σκέπει η Παναγία. Σε αντίθετη περίπτωση, η αγκαλιά της θα κοιτούσε αλλού. Ο Θεός δεν είναι εθνικιστής. Είναι μόνο Αγάπη και Ελευθερία.

          Θα σας αφήσω με ένα ερώτημα. Στις 28 Οκτωβρίου 1940, οι Έλληνες είπαν το ΟΧΙ. Μετά τις 28 Οκτωβρίου 2013, τι;

Παναγιώτης Ασημακόπουλος

Θεολόγος καθηγητής