Οι έφηβοι και ...εμείς, οι άλλοι!

 

Τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί οι έρευνες, οι σπουδές και αυτονόητα το ενδιαφέρον για την εφηβική ψυχολογία και κυρίως η διάγνωση για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι άνθρωποι, που τούς οδηγούν στην απελπισία. Συνήθως, όλα τα παραπάνω περιστρέφονται γύρω από δυο άξονες: τη σχολική επίδοση και τη διαπροσωπική αποδοχή.

Πέρα όμως από το επιστημονικό σκέλος, την ανακοίνωση των πορισμάτων και τα ακαδημαϊκά πονήματα, τα οποία έχουν οπωσδήποτε τη δέουσα εγκυρότητα και τεκμηρίωση, έχω την αίσθηση ότι κάτι λείπει. Κι αυτό το κάτι είναι εξαιρετικά σημαντικό: η αφιλτράριστη ματιά των ίδιων των παιδιών. Αφιλτράριστη και γνήσια ματιά που συνήθως ευδοκιμεί σε πηγαδάκια, σε ελεύθερες συζητήσεις και σίγουρα σε περιβάλλοντα ελεύθερης, μη φορμαλιστικής αυτοέκφρασης.

Αρκετά συχνά εμείς οι μεγάλοι ακούμε και λέμε μεταξύ μας -εσωτερική ανακύκλωση δηλαδή- ότι “ο Κώστας δεν έχει ενδιαφέροντα” ή “η Μαρία σαν να πάσχει από κατάθλιψη”. Ακόμη πιο συχνά θα πάμε με τον αέρα του έμπειρου στον Κώστα και στη Μαρία, με το ύφος του “έλα εδώ να σού πώ τι θα κάνεις, ξέρω εγώ” για να ρωτήσουμε και να μάθουμε “τι έχεις”. Η κίνηση αυτή μάλλον μπουκώνει περισσότερο την ατμόσφαιρα και συνήθως θα ακούσουμε “καλά είμαι, από το μυαλό σου τα βγάζεις, κοίτα τη δουλειά σου, παράτα με”.

Εδώ και 22 χρόνια είμαι στο σχολείο ως θεολόγος καθηγητής με επιπλέον σπουδές παιδαγωγικής και ψυχολογίας. Η εμπειρία μου είναι στο Λύκειο και θυμάμαι πόσο “κουμπωμένος” ήμουν τον πρώτο καιρό. Όχι τόσο από τις όποιες δυσκολίες της τάξης και της διαχείρισης των εφήβων, αλλά κυρίως από τις συμβουλές των παλιών, των έμπειρων.

Όταν ξεπέρασα αυτή την “παιδική ασθένεια”, άρχισα να δοκιμάζω κάτι λυτρωτικό και συνάμα ιδιαίτερα ευεργετικό, και για τους μαθητές μου και για μένα: να με παρασέρνει η εφηβική αύρα και η δυναμική των μαθητών.

Προσοχή! Αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι οι μαθητές “σού πέρνουν τον αέρα” ή ότι χάνεις την αξιοπρέπειά σου. Τα παραπάνω θα συμβούν μόνο αν τα πουλήσεις εσύ ή αν ποτέ δεν τα είχες. Αυτό κυρίως σημαίνει ότι βγαίνεις από τα κλισέ και τα πρέπει -μάλιστα αν ποτέ δεν χωρούσες εκεί, είναι εξαιρετικά εύκολο και ανακουφιστικό- και κυρίως ...ακούς!

Ακούς, ακούς, ακούς!

Και μιλάνε, μιλάνε, μιλάνε!

Και κάποιες φορές κλαίνε, γελάνε, φωνάζουν, θυμώνουν, κουνάνε χέρια, πόδια.

Δηλαδή... συναίσθημα και κίνηση!

Ό,τι ακριβώς μισεί και συστηματικά δολοφονεί το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα!

Δεν σε θέλουν “το θείο που κάθεται με τη νεολαία”, να αρχίσεις τα γραφικά “εγώ στα νιάτα μου”, “σάς συμβουλεύω” και προσταγές, προειδοποιήσεις και κινδυνολογίες.

Είναι εκπληκτικό το πόοο οι μαθητές του Λυκείου δέχονται το έξυπνο χιούμορ, το πείραγμα, ακόμη και την ειρωνεία, όταν καταλαβαίνουν ότι αυτό πηγάζει από άδολη αγάπη, ειλικρινές ενδιαφέρον και καμία διάθεση κριτικής και εντολής για συμμόρφωση. Δέχονται ως ευλογία το τσαλάκωμα, ειδικά μάλιστα αν δουν ότι με την ίδια άνεση αυτοτσαλακώνεσαι.

Εσύ τής λες “πω, τόσο ηλίθια είσαι;” κι η Αναστασία καταλαβαίνει πόσο χάρηκε που μετά από τόσο καιρό βρήκε έναν άνθρωπο να μοιραστεί μια επιλογή της. Ούτε καν σού περνάει από το μυαλό ότι μέχρι τώρα έκοβε μαχαίρι κάθε πιο ήπια φράση που λεγόταν απλά από γραφικούς boomers...

Εσύ τον πειράζεις για το μαλλί του, για την αγαπημένη του ομάδα, για τη μπλούζα που έβαλε, για το βαθμό που πήρε, για τη χθεσινή μικροφασαρία στην τάξη κι αυτός νιώθει ότι τον αγαπάς, ότι τον ακούς και αυτή την ανατροφοδότηση θα τη συνεχίσει.

Όχι! Από άλλους δεν δέχεται μύγα στο σπαθί του!

Το μεγαλύτερο πρόβλημα στο σχολείο, στην οικογένεια και στην κοινωνία είναι ότι υπάρχουν δύο εντελώς ασύμβατοι κόσμοι. Τόσο στεγανοί μεταξύ τους και με άλλες προδιαγραφές, που όταν συμβαίνει κάποιο θλιβερό περιστατικό, όλοι πέφτουμε από τα σύννεφα (κοινώς, βγαίνουμε στο ελάχιστο από τον κόσμο μας για να ξαναμπούμε το συντομότερο) κι όλοι λέμε ότι κάτι πρέπει να γίνει (κοινώς, κάποιοι άλλοι, κάπου αλλού, κάτι ας κάνουν...).

Τα τελευταία δέκα χρόνια και κατόπιν δικής μου, ανεπίσημης πρωτοβουλίας μελετώ το φαινόμενο της σχολικής βίας με δικό μου, ανώνυμο ερωτηματολόγιο στους μαθητές μου. Παραθέτω μόνο ένα, ενδεικτικό όμως, παράδειγμα απαντήσεων των μαθητών για να φανεί πόσο απέχει από τη συνήθη πρακτική αντιμετώπισης της σχολικής βίας (οι αριθμοί δίπλα στις απαντήσεις είναι τα ποσοστά επί τοις εκατό).

17. Κατά τη γνώμη σου, πώς θα πρέπει να αντιμετωπίζει ο σύλλογος των καθηγητών του σχολείου περιστατικά σχολικής βίας; (μπορείς να δώσεις πάνω από μία απαντήσεις)

α. να μιλάει στο θύτη 78

β. να μιλάει στο θύμα 69

γ. να απευθύνεται σε ψυχολόγους 65

δ. να μιλάει στους γονείς του θύτη 62

ε. να διοργανώνει ενημερωτικές συναντήσεις με τους μαθητές και ειδικούς επί του θέματος 60

στ. να ασκεί μεγαλύτερο έλεγχο στους σχολικούς χώρους 59

ζ. να διερευνά τη σοβαρότητα του περιστατικού 49

η. να μιλάει στους γονείς του θύματος 42

θ. να τιμωρεί με ποινή το θύτη 39

Ακριβώς αυτό: Η συνήθης και μόνη αντιμετώπιση περιστατικών σχολικής βίας, αυτή της τιμωρίας, συγκεντρώνει το χαμηλότερο ποσοστό αποδοχής από τους μαθητές...

Παναγιώτης Ασημακόπουλος

Θεολόγος καθηγητής