Το μάθημα των Θρησκευτικών και το ύφος του θεολόγου καθηγητή

Εισήγηση στην ημερίδα σχετικά με το μάθημα των Θρησκευτικών, που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το Μάιο του 2018 και διοργανώθηκε από 

τον Παγκρήτιο Σύνδεσμο Θεολόγων

         Οι θεολόγοι είμαστε μια περίεργη ειδικότητα. Στην αποδοχή αυτής της «περιέργειας» συχνά συναντιούνται πολλοί. Μαθητές, γονείς, συνάδελφοι, εμείς οι ίδιοι και η λεγόμενη «κοινή γνώμη». 

Μη μου πείτε τώρα ότι δεν μάς έχουν αντιμετωπίσει κάποιοι, κάπου, κάποτε ως κατωτέρου επιπέδου και ελλιπούς διανόησης καθηγητή, ως πιθανό εκπρόσωπο του «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών» ή ως μόνιμο απολογητή για τις επιλογές και τα ανακοινωθέντα της διοικούσας Εκκλησίας. Αρκετοί μάλιστα θεωρούν τους θεολόγους ως συνώνυμο του συντηρητισμού, του ηθικισμού και της οπισθοδρόμησης, καθώς και ως εκφραστές του γλυκανάλατου και χαζοχαρούμενου «θρησκευόμενου» ύφους. Κι αν – για να χρησιμοποιήσω και μια έκφραση χωρίς όμως πολιτικό περιεχόμενο – κι αν «τους βγαίνουμε από δεξιά», γουρλώνουν τα μάτια κι απορούν: «Μωρέ, μπράβο ο/η θεολόγος!».

Εννοείται ότι υπάρχει και μια συνεχώς αυξανόμενη ομάδα όλων των παραπάνω που έχουν ξεπεράσει στρεβλώσεις και στερεότυπα του παρελθόντος καθώς και την ανέξοδη φλυαρία της λεγόμενης πολιτικής ορθότητας και βλέπουν καθαρά και ξάστερα.

Ίσως όμως, το πλέον σημαντικό είναι το πώς αντιλαμβανόμαστε εμείς τον εαυτό μας, τη θέση και το ρόλο μας στο σχολείο και το ύφος του μαθήματος των Θρησκευτικών και της διδασκαλίας μας. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα με τις αναταραχές και την επικαιρότητα στο χώρο της θρησκευτικής εκπαίδευσης, πολλά ζητήματα ρόλου, θέσης και ύφους βρίσκονται υπό συζήτηση και ένταση.

Ο ρόλος που προσδίδουμε στο μάθημα των Θρησκευτικών, οι μέθοδοι που ακολουθούμε, το ύφος που υιοθετούμε είναι βασικά συστατικά του μαθήματος των Θρησκευτικών. Προφανώς και σε όλα τα μαθήματα, αλλά ειδικά στο μάθημα των Θρησκευτικών έχουν εξέχουσα θέση. Σε τέτοιο σημείο, που μπορούν να εκμηδενίσουν ή και να ενισχύσουν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Πέρα από τις τυπικές οδηγίες και την παιδαγωγική – επιστημονική θεσμοθέτηση του ρόλου του εκπαιδευτικού, συνήθως ο καθένας μας αντιλαμβάνεται τη θέση και την προσφορά του, φορώντας κάποιο ή κάποια από τα παρακάτω κοστούμια (συνολάκια για τις κυρίες): Αναμορφωτής, κοινωνικός και πολιτικός σχολιαστής, ρηξικέλευθος επαναστάτης, δικηγόρος και εκπρόσωπος τύπου του Θεού, ιεροκήρυκας, ιερεοεξεταστής, ιεραπόστολος, ιεροκατήγορος, δεινός απολογητής, στερεοτυπικός καθοδηγητής. Για να μην παρεξηγηθώ, όλα τα παραπάνω δεν τα ανέφερα, απαραίτητα κατηγορώντας τα. Όπως ούτε και τις παρακάτω (ενδεικτικά πάντα) απόψεις και στάσεις, που ίσως κάποιοι από εμάς υιοθετούμε:

1) Ένα απλό μάθημα είναι, όπως τα άλλα. Μάλιστα τα παιδιά δεν δίνουν και ιδιαίτερη σημασία. Ε, δεν θα σκάσουμε κιόλας…

2) Θα προσέχετε τα Θρησκευτικά, όπως και τα άλλα μαθήματα, αλλιώς θα σας λιώσω. Ακούτε;

3) Εγώ θα μιλάω κι εσείς θα ακούτε. Και μην κοιμηθεί κανείς, γιατί βαθμό καλό δεν έχει…

4) Δεν θέλω αντιρρήσεις! Ό,τι σας είπα, αύριο θα το ξέρετε νεράκι…

5) Ελάτε τώρα, παιδάκια, να σας πω τι έκανε ο καλός Χριστούλης και πώς μας είπε να αγαπάμε τους γονείς μας και τους φίλους μας.

6) Αν δεν προσέξετε με τις αμαρτίες σας, ο Θεός δεν σας συγχωρεί. Να μην πω ότι τιμωρεί κιόλας (βλέπε Aids, πλημμύρες, σεισμοί, κ.λ.π.).

7) Πρέπει, δεν πρέπει, πρέπει και δεν πρέπει.

8) Έχω ευθύνη τα παιδιά να μάθουν σωστά κι υπεύθυνα. Είναι ίσως η μοναδική τους ευκαιρία. Γιατί αν κρίνω και από το 10% που έκανε Θρησκευτικά στο Δημοτικό…

9) Είμαι ο εκπρόσωπος του Θεού επί της γης για να σώσω τους μαθητές από το κακό. Α, και το μάθημα των Θρησκευτικών…

Συνήθως, όλα τα παραπάνω ξεκαθαρίζονται προς τους μαθητές μας με τη λεκτική επικοινωνία. 

Άξια λόγου όμως και προσοχής είναι και η παράμετρος της μη λεκτικής επικοινωνίας (non verbal communication). Αυτό που θα λέγαμε ύφος, ευρωπαϊστί στυλ! Θεωρώ ότι διαδραματίζει και αυτό σημαντικό ρόλο και έχει εξέχουσα θέση μέσα στην τάξη μας, στη σχέση με τους μαθητές μας και στην προσφορά του μαθήματός μας προς αυτούς. Και μάλιστα, όλα τα παραπάνω συνδέονται άμεσα και έμμεσα με το ύφος αυτό.
Με ένα ερωτηματολόγιο, θέλησα να αποτυπώσω τις απόψεις μαθητών της Β΄ και Γ΄ Λυκείου για πολλά και ενδιαφέροντα θέματα επί του μαθήματος των Θρησκευτικών. Ακολουθούν τα αποτελέσματα. Η έρευνα συνεχίζεται και επί άλλων παραμέτρων. Δεσμεύομαι να δημοσιεύσω πιο πλήρη και εμπλουτισμένη έκδοσή του εν καιρώ.

        Ερωτηματολόγιο Για Τα Θρησκευτικά by Παναγιώτης Ασημακόπουλος on Scribd