Κουκλοσκιοθεολογία, Μια θεατρική προσέγγιση των Θρησκευτικών


Κλακέτες…. 3, 2, 1, πάμε….
Μήπως ήρθε η στιγμή να σηκωθούμε επιτέλους από τις καρέκλες; Προφανώς, δεν αναφέρομαι σε εμάς τους εκπαιδευτικούς, που συνήθως είμαστε όρθιοι για την εποπτεία, τον έλεγχο και την επιβολή της τάξης, αλλά στους μαθητές μας. Εκτός από το ξεμούδιασμα του σώματος θα ξεμουδιάσει το μυαλό τους, η διάθεση για δημιουργικότητα και η αγάπη για αυτό το μορφωτικό αγαθό. Ίσως να συναντηθούμε με απρόσμενες και ευχάριστες εκπλήξεις. Αντέχουμε;
Πριν σας παρουσιάσω κάποια πειράματα που δοκιμάζουμε στο σχολείο μου (Λύκειο Γαζίου λίγο έξω από το Ηράκλειο της Κρήτης), οφείλω να κάνω κάποιες διευκρινίσεις. Ο υποφαινόμενος δεν κατέχει ιδιαίτερες δεξιότητες ή κάποια ειδική εκπαίδευση. Ούτε καν θεατρική παιδεία ή αντίστοιχο ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις μορφές θεάτρου. Αφήστε δε που οι ώρες που έχει περάσει σε θέατρο είναι λίγες και όχι πάντα ευχάριστες. Οι περισσότερες είναι στο ρόλο του ως πατέρας που αναγκαστικά συνοδεύει τα ανήλικα τέκνα του σε παιδικά θέατρα ή σχολικές γιορτές της Πρωτοβάθμιας. Ξέρετε, αυτές τις γιορτές νηπιαγωγείων και δημοτικών, όπου συνωστίζονται όλες οι μαμάδες για να βγάλουν φωτογραφίες ή βίντεο τα καμάρια τους.
Επειδή αναφέρθηκα σε πειράματα, οφείλω να παραδεχτώ ότι τα βασικά πειραματόζωα ήταν οι μαθητές του σχολείου και φυσικά η θεατρική τέχνη. Η βασική λογική της προσπάθειας είναι το «πάντρεμα» του μαθήματος των Θρησκευτικών με μορφές τέχνης. Έτσι. Χωρίς σχέδιο αρχικά.
Πώς ξεκινήσαμε; Τυχαία…. (όπως γίνονται όλες οι μεγάλες εφευρέσεις). Οι πιο δύσκολες ώρες για μαθήματα ίσως να είναι την Άνοιξη. Τότε που ο έρωτας στήνει χορό με τον Απρίλη (για τους μαθητές μας πρωτίστως), τότε που στα περισσότερα μάτια των μαθητών ίσως και να διαβάζουμε τη φράση από την Αναφορά στο Γκρέκο του Καζαντζάκη «Σώπα, δάσκαλε. Σώπα να ακούσουμε το πουλί». Σε ένα τέτοιο μάθημα, με παιγνιώδη τρόπο και εύθυμη διάθεση αρχίσαμε τον αυτοσχεδιασμό για το πώς ο εξαποδώ προσέγγισε την Εύα για να της πασάρει τον απαγορευμένο καρπό. «Εύα, Ευάκι, τι ωραία μαλλιά που έχεις σήμερα». Και πώς μάλλον η Εύα προσέγγισε στη συνέχεια τον Αδάμ, αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα στερεότυπα. Μάλλον, μάθημα δεν έγινε, αλλά βγήκε γέλιο και μια άλλη προοπτική μάς καλούσε να την προσεγγίσουμε.


Την επόμενη σχολική χρονιά (2013-2014) δημιουργήθηκε ένα θέατρο σκιών στα πλαίσια ερευνητικής εργασίας (project) με σχετικό θέμα. Ο τίτλος ήταν «Το θέατρο σκιών στο μάθημα των Θρησκευτικών». Η ιδέα που υλοποιήθηκε είχε τρία σκέλη: α) να αναβιώσουμε έναν μάλλον ξεχασμένο τρόπο θεατρικής ψυχαγωγίας (θέατρο σκιών), β) να δημιουργηθεί μια θεατρική παράσταση εμπνευσμένη από μια διδακτική ενότητα του πάλαι ποτέ σχολικού βιβλίου των Θρησκευτικών της Β΄ Λυκείου, και γ) να παρουσιαστεί η εργασία και να ερευνηθεί εάν και κατά πόσο μπορεί να αξιοποιηθεί διδακτικά αυτή η πρόταση.
Έγιναν δυο θεατρικές παραστάσεις. Ανάλογα με τα χαρίσματα και τις επιθυμίες τους, οι μαθητές δημιούργησαν φιγούρες και σκηνικά, έγραψαν το σενάριο και επιμελήθηκαν τη μουσική. Σε όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας, συνεργαστήκαμε, εκμεταλλευτήκαμε τους πρόθυμους (!!!), κυνηγήσαμε τους «αραχτούς» (….), μαλώσαμε, γελάσαμε, παίξαμε ρόλους της ζωής, όπως του Καραγκιόζη, του Χατζηαβάτη, του Μορφονιού και της Μορφονιάς, του Σταύρακα.  Σίγουρα το χαρήκαμε.
Η πρώτη μας παράσταση ήταν δοκιμαστική και ήταν μια σύγχρονη «ανάγνωση» της παραβολής του Καλού Σαμαρείτη. Ως σκηνή χρησιμοποιήσαμε ένα χαρτόκουτο από το γειτονικό μπακάλικο που κάποτε κουβαλούσε φρούτα. Ο πάτος του αφαιρέθηκε και καλύφθηκε από λαδόχαρτο για την κουζίνα. Οι χάρτινες μικρές φιγούρες ήταν στηριγμένες σε καλαμάκια προορισμένα για σουβλάκια, για τα οποία διαπιστώσαμε μια ακόμη χρησιμότητα. Η σκηνή φωτιζόταν από φωτιστικό, το οποίο στην καθημερινότητά του βρίσκεται σε οικιακό γραφείο μαθήτριας.
Στη δεύτερη παράσταση ανεβήκαμε επίπεδο. Επιστρέψαμε (πιο οργανωμένα όμως) στην ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης για τη δημιουργία του Αδάμ και της Εύας και την εμφάνιση του κακού (διδακτικές ενότητες 10 και 11 του σχολικού βιβλίου της Β΄ Λυκείου). Ο ξυλουργός μπαμπάς μιας μαθήτριας έφτιαξε ένα δίμετρο ξύλινο πλαίσιο και οι ηλεκτρολόγοι του δήμου πρόσφεραν τα φώτα τους. Ψαλίδια, χαρτόνια, μολύβια, κόλλες, μπογιές, δίκαρφα, ακτινογραφίες (που κάποτε εικόνιζαν χέρια, πόδια και θώρακες), πινέζες, ξύλινα χερούλια και σφυριά μπήκαν στην τάξη μας και δούλεψαν για μας. Τα χέρια των παιδιών δημιούργησαν τον Αδάμ, την Εύα, το φίδι και το δέντρο της γνώσης, τον Καραγκιόζη με τη χρονομηχανή του, τη σχολική τάξη με τον Άρη και την Αγάπη που πετάγονται στο μάθημα των Θρησκευτικών και τη θεολόγο καθηγήτρια που τους μαλώνει. Με βάση το αστείο, το πείραγμα και το χιούμορ, προσφέραμε το νόημα του μαθήματος. 



Την περσινή χρονιά 2015-2016, υλοποιήθηκε ένα πρόγραμμα με τίτλο «Η τέχνη κατά του φανατισμού», όπου δόθηκε έμφαση κυρίως στον κινηματογράφο, για το οποίο δεν θα πούμε κάτι τώρα.
Φέτος, είπαμε να διευρύνουμε τους ορίζοντες και να «παντρέψουμε» τρία μαζί(!!!): Το κουκλοθέατρο, το θέατρο σκιών και το μάθημα των Θρησκευτικών. Με μια ομάδα μαθητών πάλι της Β΄ Λυκείου με όρεξη, μεράκι και ταλέντο ξεκινήσαμε έναν μαθητικό θίασο, την «Κουκλοσκιοθεολογία». Χρειαζόμασταν μια καινούρια σκηνή, με κουρτίνες και πτυσσόμενη. Επειδή ο υποφαινόμενος δεν είναι ικανός να βάλει ίσια μια πρόκα στον τοίχο (μόνιμη αιτία συζυγικού καυγά…) απευθυνθήκαμε σε μια ταλαντούχο συνάδελφο του σχολείου (ναι, έχουμε και τέτοιες…). Με καδρόνια, κόλλα, σχοινιά και λοιπή, ακατανόητη, διαστημική τεχνολογία έφτιαξε μια άψογη και πρακτική θεατρική σκηνή για παράσταση κουκλοθεάτρου. Μια επίσης ταλαντούχος μαθήτριά μας έφτιαξε το σκηνικό. Πίσω από τη σκηνή οι μαθητές δίνουν τη φωνή και το χέρι τους και ζωντανεύουν γαντόκουκλες. Διατηρήσαμε και τις πασίγνωστες φιγούρες του θεάτρου σκιών (Καραγκιόζης και Μπαρμπα Γιώργος), οι οποίες τώρα πλέον φαίνονται και δεν είναι πίσω από το πανί.


Παρουσιάστηκαν δύο έργα. Και στα δύο έργα το σενάριο και η επιλογή της μουσικής είναι δικά μου, το ταλέντο, η δροσιά και οι ωραίες φωνές, των μαθητών.
Το πρώτο μας έργο – το οποίο και παρουσιάστηκε σε σχολεία της πόλης του Ηρακλείου, καθώς και στην Παιδιατρική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου – είχε τον τίτλο «Χριστούγεννα εδώ, Χριστούγεννα εκεί, πού είναι τα Χριστούγεννα»; Ένα αθώο αρνάκι βγαίνει κατά λάθος από το μαντρί. Περιπλανιέται και μονολογεί, μέχρι που συναντά ξαφνικά ένα λύκο, διαφορετικό από τους άλλους, καθώς έχει θεολογικές ανησυχίες και υπαρξιακά ερωτήματα… Τα δάκρυα μιας μητέρας με το παιδί αγκαλιά για το γεγονός ότι ανήμερα των Χριστουγέννων 30 μαθητές και μαθήτριες Λυκείου μετέτρεψαν τους άχαρους χώρους ενός νοσοκομείου σε θεατρική σκηνή, δείχνει ότι μάλλον κάτι κάναμε καλά….


Το δεύτερο έργο μας έχει τον τίτλο «Γιατί με κοιτάς παράξενα;» με θεολογικές αναφορές στον κοινωνικό αποκλεισμό, στο ρατσισμό και στο σχολικό εκφοβισμό. Πρωταγωνιστές είναι πάλι το αθώο αρνάκι και ο λύκος με τις θεολογικές ανησυχίες. Συναντούν έναν φοβισμένο και μοναχικό κροκόδειλο που αισθάνεται ξένος και παρείσακτος, καθώς – ως γνωστόν – η χώρα μας δεν διαθέτει κροκόδειλους. Θα συζητήσουν το ζήτημα με τη θεολόγο του σχολείου, η οποία είναι – μην παρεξηγηθείτε – μια συμπαθέστατη αγελάδα. Ο Πινόκιο, που όταν δεν λέει ψέματα δε μεγαλώνει η μύτη του, θα γίνει ο πρώτος φίλος του κροκόδειλου και o Καραγκιόζης θα στήσει γλέντι τρικούβερτο.
Το έργο αυτό παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο 3ο Μαθητικό Θεολογικό Συνέδριο στην Ξάνθη, που διοργανώθηκε από το 1ο Πειραματικό Λύκειο Θεσσαλονίκης από τις 17 - 19 Μαρτίου 2017. Έχουμε παρουσιάσει στο σχολείο μας και προετοιμάζουμε παραστάσεις σε διάφορα σχολεία Δευτεροβάθμιας και Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του νομού μας καθώς και στο Θερινό Μαθητικό Φεστιβάλ του Δήμου μας.


Και τα δύο σενάρια, η μουσική που επιλέχθηκε, καθώς και φωτογραφικό υλικό είναι διαθέσιμα για οποιονδήποτε θέλει να τα δει ή και να τα αξιοποιήσει, στο προσωπικό μου ιστολόγιο με τίτλο «Εκπαιδευτικές και θεολογικές αταξίες».
Τι κερδίσαμε; Πολλά. Το μάθημα απέκτησε περισσότερη ζωντάνια, το μήνυμα ελήφθη με πιο παραστατικό τρόπο. Οι μαθητές «έδεσαν» μεταξύ τους και με το διδάσκοντα περισσότερο, εκτέθηκαν σε κοινό, ανακάλυψαν κλίσεις και ταλέντα. Και ο διδάσκων αναθεώρησε τη σχέση του με το θέατρο και ξεπέρασε στερεότυπα και συμπλέγματα. Νομίζω ότι αξίζει τον κόπο – σε οποιαδήποτε ηλικία – να ξαναδώσουμε την ευκαιρία σε πτυχές της καταπιεσμένης ή μη εκπεφρασμένης εφηβείας μας να βγουν στην επιφάνεια….

Σας ευχαριστώ πολύ.
Παναγιώτης Ασημακόπουλος
Δρ. Θεολογίας – Πτυχιούχος Ψυχολογίας
Εκπαιδευτικός στο Λύκειο Γαζίου Ηρακλείου Κρήτης



Σχόλια

  1. Μπράβο στο δάσκαλο που είχε την έμπνευση και ενέπνευσε, και στους μαθητές που δημιούργησαν. Παναγιώτη ενδιαφέρομαι για το υλικό σου, να το ανεβάσω και στο προσωπικό μου ιστολόγιο και στη σελίδα των θεολόγων Δυτικής Μακεδονίας.
    Ευχαριστούμε

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σε ευχαριστώ πολύ, Κατερίνα. Τα σενάρια από τα δυο έργα (Χριστουγέννων και το άλλο) είναι στα δύο links:
      http://theologosnaf.blogspot.gr/2016/12/blog-post_26.html
      http://theologosnaf.blogspot.gr/2017/05/blog-post_29.html
      Το βίντεο (όχι και τόσο καλής ποιότητας) από το έργο των Χριστουγέννων είναι εδώ:
      https://www.youtube.com/watch?v=PwEXr0UTogI
      Το "Γιατί με κοιτάς παράξενα;" δεν το έχουμε βιντεοσκοπήσει ακόμη. Αναμένεται προσεχώς....

      Διαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Έμμηνος ρύση και Θεία Κοινωνία

Η ομιλία μου στην επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940 (2013)

Η θλιβερή εικόνα των μαθητών της Γ΄ Λυκείου

Απασφάλιση θεολόγου…

Οι Τρεις Ιεράρχες στα σκουπίδια….

Το «δικαίωμα» των καταλήψεων

Μεταξύ θεολόγων ειλικρίνεια…

Συζητώντας με έναν κομπλεξικό (…περί θρησκείας)

Θεέ μου, είσαι άδικος….

Γράμμα στον Ιούδα…