Ο εκκλησιασμός των μαθητών

Σε συνέχεια ενός προηγουμένου άρθρου μου για το «πρακτικόν» του θέματος του εκκλησιασμού των μαθητών (http://theologosnaf.blogspot.gr/2013/01/blog-post_18.html), περνώ στις θεολογικές παραμέτρους του ζητήματος.

- Είναι μια σχολική εκδήλωση, όπου «χωράνε» οι απουσίες για όποιο μαθητή δεν παρίσταται και δικαιολογείται το υποχρεωτικό του πράγματος ή είναι μια εκκλησιαστική σύναξη με όλες τις θεολογικές της προεκτάσεις, οπότε όλα τα ανωτέρω ηχούν από αστεία έως απαράδεκτα; Θυμάμαι ότι όταν ήμουν μαθητής, κατά τον καθιερωμένο σχολικό μας εκκλησιασμό, δύο καθηγητές έμεναν πάντα έξω από την πόρτα του ναού, όπου κάπνιζαν, συζητούσαν, γελούσαν και είχαν ως αποστολή τους να μην μας επιτρέπουν να βγαίνουμε έξω!!!

- Λαμβάνεται μέριμνα από τους καθηγητές ή (και) τους ιερείς για μια έστω στοιχειωδώς κατάλληλη ατμόσφαιρα ή στοιβάζονται στο ναό – χωρίς καμία μέριμνα, ενημέρωση ή προετοιμασία – όλα τα σχολεία της περιοχής (από το νηπιαγωγείο έως το Λύκειο) για να «εκκλησιαστούν»;

- Τα ερωτήματα των παιδιών (κυρίως προς τους θεολόγους ή τους καθηγητές που τους φαίνονται ευσεβείς) σχετικά με το αν μπορούν να κοινωνήσουν ή να πάρουν αντίδωρο, πώς πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε;

- Σε τελική ανάλυση, τι αποκομίζουν οι μαθητές από τον εκκλησιασμό τους, τι γνωρίζουν για το νόημα της Θείας Λειτουργίας, τι καταλαβαίνουν, πώς αισθάνονται μέσα στο ναό; Αισθάνονται ότι συμμετέχουν στο μυστήριο ή έστω παρακολουθούν τα λόγια και τις λειτουργικές κινήσεις;  

Στα πλαίσια του μαθήματος των Θρησκευτικών, δόθηκε και φέτος στους μαθητές της Α΄ Λυκείου ένα σχετικό ερωτηματολόγιο, το οποίο κλήθηκαν να απαντήσουν ανώνυμα. Παραθέτω τις απαντήσεις των μαθητών με τα αντίστοιχα ποσοστά επί του συνόλου σε ορισμένες ερωτήσεις, που προσφέρονται για προβληματισμό καθώς και για παιδαγωγική – εκπαιδευτική αξιοποίηση.

Αποτελέσματα ερωτηματολογίου

σχετικά με τον Εκκλησιασμό

Σύνολο μαθητών: 119

1. Όταν παρευρίσκεστε στη Θεία Λειτουργία καταλαβαίνετε τα λόγια;

α. ποτέ                       13 – 10,9%                

β. σπάνια                  42 – 35,3%    

γ. μερικές φορές       40 – 33,6%

δ. συχνά                    24 – 20,2%

ε. πάντα                      0 –  0,0%

2. Για ποιους βασικούς λόγους θεωρείτε ότι συμβαίνει αυτό;

Οι μαθητές ως εμπόδια για την κατανόηση της Θείας Λειτουργίας επεσήμαναν:

α) την άγνοια της γλώσσας (αρχαία ελληνικά), στην οποία είναι γραμμένο το κείμενο,

β) τον τρόπο εκφοράς του λόγου από τους ιερείς και τους ψάλτες (κακή ανάγνωση, έλλειψη κατανόησης και από τους ίδιους με συνέπεια την κακή απαγγελία σε συνδυασμό με τη βιασύνη τους),

γ) τη δική τους απροσεξία.

3. Σας έχει εξηγήσει ποτέ κανείς το νόημα και τη σημασία της Θείας Λειτουργίας; (εκτός από το μάθημα των Θρησκευτικών στο σχολείο)

α. Ναι, λίγα πράγματα           42 –   35,3%

β. Όχι                                        77 –   64,7%

 Όσα ακολουθήσουν είναι προτάσεις που έχουν εφαρμοστεί με πολύ θετικά αποτελέσματα στα σχολεία που έχω υπηρετήσει.  

α) Προτείνω τη συμμετοχή όσων μαθητών επιθυμούν και όχι μαζικά, αφού πρώτα όλοι έχουν ενημερωθεί για το νόημα και την αξία του εκκλησιασμού. Αυτή η συμμετοχή να γίνει χωρίς να δοθούν «μαθητικά κίνητρα» (π.χ., θα χάσετε μάθημα) και χωρίς να ακουστούν απαράδεκτες θρησκευτικές αγκυλώσεις (π.χ., για να σας αγαπάει ο Θεός και να σας κάνει τα χατίρια).

β) Πραγματοποίηση του εκκλησιασμού κατά τις δύο πρώτες διδακτικές ώρες και με τη συμμετοχή όσων καθηγητών επιθυμούν, ως συνοδών στο πήγαινε και στο έλα και ίσως ως προσευχομένων πιστών κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας. Πάντως όχι ως χωροφυλάκων.

γ) Διαμόρφωση του ωρολογίου προγράμματος και ρύθμιση ιδιαιτεροτήτων, ώστε να μη διαταραχθεί η εύρυθμη λειτουργία του σχολείου. Συχνότητα του εκκλησιασμού ύστερα από συνεννόηση και συμφωνία με το Σύλλογο των καθηγητών. 

δ) Συμμετοχή στη Θεία Λειτουργία, παρακολουθώντας τα λόγια και τα τελούμενα μέσα από σχετικό έντυπο (Εγκόλπιο της Θ. Λειτουργίας).

ε) Ερμηνεία από το θεολόγο ή από τον ιερέα των συμβολισμών της Θείας Λειτουργίας, καθώς και εξήγηση του νοήματος όσων διαδραματίζονται ταυτόχρονα με την τέλεση του μυστηρίου.

στ) Ενημέρωση και σωστή θεολογική κατάρτιση για τη θέση και το νόημα της Θείας Κοινωνίας (προϋποθέσεις συμμετοχής, προετοιμασία, κ.α.).

ζ) Προσέγγιση και γνωριμία των μαθητών με το ψαλτήρι (κοινή απαγγελία, σύσταση χορωδίας) και με το Ιερό Βήμα (έξοδος λαμπάδας, προετοιμασία ζέου κ.α.).