Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄: Αφορισμός και αφορισμοί

Το στοιχειώδες πρώτο μάθημα της Ιστορίας στο σχολείο, αλλά και το στοιχειώδες μάθημα λογικής για όλους τους νοήμονες, είναι ότι δεν μπορείς να καταλάβεις ένα ιστορικό γεγονός ή να αποτιμήσεις σωστά την προσφορά ενός ιστορικού προσώπου, αν δεν τα κρίνεις με τα δεδομένα της εποχής τους. Πώς να καταλάβεις, βρε αδερφέ, τα προβλήματα μεταφοράς ανθρώπων και εμπορευμάτων κατά το 18ο αιώνα, μέσα στην αμαξάρα σου και με 140 χλμ. στην Εθνική οδό; Επίσης, στοιχειώδης επιστημοσύνη και ιστορική εντιμότητα επιβάλλει τη χρήση παραπομπών, πηγών και γραπτών μαρτυριών της εποχής για ό,τι ισχυρίζεσαι και γράφεις.

Στην επιχείρηση με τίτλο «κατάρρευση των μύθων του 21», ούτε το ένα ούτε το άλλο ισχύει. Σερβίρεται η ακατάσχετη ιδεολογικοποίηση της ιστορίας, με σαφή βέβαια προσανατολισμό.

Κάθε χρόνο και με αφορμή την εθνική επέτειο του 1821 στο επίκεντρο βρίσκεται μια από τις πλέον τραγικές μορφές της εποχής: ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄. Προδότης, φιλότουρκος, πολέμιος της Επανάστασης. Αφόρισε τον Υψηλάντη. Ένας μάλιστα έκανε την «ευφυή» σύγκριση μεταξύ της αντεθνικής ιδιότητας του Γρηγορίου και του επαναστατικού ήθους του Κοραή…

Βρε γκιαούρ (που θα έλεγε και ο πολυχρονεμένος…), το ίδιο είναι να είσαι απλός λόγιος – διανοούμενος, το ίδιο είναι να είσαι Πατριάρχης ενός υπόδουλου γένους; Το ίδιο είναι να ζεις και να γράφεις στην ασφάλεια του Παρισιού με το να είσαι στην Πόλη, μέσα στην καυτή ανάσα του Σουλτάνου;

Από πλευράς εκκλησιαστικού και κανονικού δικαίου, αυτό που έκανε ο Γρηγόριος δεν είναι έγκυρος αφορισμός. Κάτι που δεν το ήξεραν οι Τούρκοι. Αλλά δεν το γνωρίζουν (και ούτε φροντίζουν να το μάθουν) και οι σύγχρονοι αποδομητές της ιστορίας.

Όσοι εγκαλούν τον Πατριάρχη για προδοσία του αγώνα, προφανώς έχουν σκεφτεί ότι εάν ήταν στη θέση του θα πήγαιναν με παρρησία στο Σουλτάνο, θα τον έπιαναν από το αυτί και θα του έλεγαν: "Άκου εδώ... Η Επανάσταση θα γίνει, είτε σου αρέσει είτε όχι". Εκτός και είναι οι επαναστάτες του καναπέως και οι διά του πληκτρολογίου κριτές της οικουμένης, οι οποίοι αρέσκονται να παραδίδουν με κομπασμό μαθήματα ηρωισμού, αξιοπρέπειας, αντίστασης και ελευθερίας.

Κι ας πούμε ότι ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ αψηφούσε τη διαταγή του Σουλτάνου για αφορισμό του Αγώνα κι έβγαινε δημόσια και στήριζε την Επανάσταση. Τι θα γινόταν; Για τον ίδιο, τίποτε περισσότερο απ’ ότι έγινε. Μπορεί να φανταστεί κανείς πόσο θα ήταν το μέγεθος της σφαγής των υποδούλων, των αμάχων και των γυναικόπαιδων της Πόλης και όπου αλλού μπορούσε να φτάσει το εκδικητικό χέρι του Τούρκου; Και δε μου λες, βρε φωτισμένε, γιατί μετά από λίγες ημέρες, ανήμερα του Πάσχα, τον κρέμασαν οι Τούρκοι στην πύλη του Πατριαρχείου; Έτσι για πλάκα, να δουν πώς είναι να κρεμάς τον Εθνάρχη του γένους ή επειδή κατάλαβαν αυτό που εσύ ακόμη δεν μπορείς να καταλάβεις; Ότι δηλαδή, ο αφορισμός ήταν ένα πρόσχημα και μια διπλωματική υπεκφυγή για να αποφευχθούν τα χειρότερα για τους ραγιάδες; Γιατί δεν κάνετε τον κόπο να διαβάσετε μαρτυρίες της εποχής για την προσωπικότητα και το έργο του Εθνομάρτυρα Γρηγορίου και για τη σχέση που αυτός είχε με την προετοιμασία του αγώνα; Γιατί δεν ερευνάτε τι είπαν οι ίδιοι οι «αφορισθέντες»;

Δύσκολο πράγμα η Ελευθερία και αποκτάται με κόπους και θυσίες. Και μάλιστα, η ελευθερία του πνεύματος και του μυαλού ακόμη δυσκολότερη. Σε ορισμένους, η αλλεργία τους για το ρόλο και τη θέση της Εκκλησίας στην ιστορία του έθνους, τούς ωθεί να παρουσιάζουν το ρόλο όλων των ιερωμένων ως προδοτικό για την εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων.