Θεολογικός λόγος, εθνική υπόσταση, κοινωνικός ιστός
Εθνικιστικές αντιλήψεις, φασιστικός κοινωνικός λόγος και φοβικές δοξασίες ήρθαν για να μείνουν αρκετά. Μεγάλη είναι η αδυναμία μέρους του εκκλησιαστικού σώματος να λειτουργήσει πέρα από τα συνήθη όρια του «πάω στην Εκκλησία και ανάβω το κερί μου». Να λειτουργήσει εκκλησιαστικά στα φλέγοντα θέματα της καθημερινότητάς του, ως μέλος κοινωνίας και έθνους.
Σε συζητήσεις, διαδικτυακές αψιμαχίες και καθημερινές γνωριμίες συναντάς και διθυράμβους, αλλά και λιβέλους από ανθρώπους που συνήθως συναντιούνται κάτω από τον ίδιο τρούλο με τον Παντοκράτορα να ευλογεί. Μπορεί να είναι ο παπάς και ο καντηλανάφτης της ίδιας ενορίας, ο κατηχητής και ο θεολόγος του σχολείου, η κυρία που σταυροκοπιέται συνεχώς και ο ψάλτης που επιδεικνύει τα τεριρέμ.
Προφανώς και θα έπρεπε η θεολογία να μάς έχει εμποτίσει πριν από τα γεγονότα. Προφανώς και κατόπιν εορτής θα έπρεπε να μάς είχε συνεφέρει. Προφανώς και η βία, το εθνικιστικό μίσος, οι κοινωνικοί αποκλεισμοί και τα πάσης φύσεως φοβικά σύνδρομα καταδικάζονται δημοκρατικά, λογικά και θεολογικά. Αυτό όμως που διαπιστώνω με έκπληξή μου είναι κάτι εξίσου επικίνδυνο. Και εξηγούμαι:
Στη ρηχή, επικίνδυνη και αθεολόγητη συνθηματολογία «να πετάξουμε όλους τους ξένους έξω από την Ελλάδα» και «να τσακίσουμε τους εχθρούς του έθνους», οι έχοντες αντίθετο σκεπτικό επικαλούνται χωρία που δείχνουν την ενότητα όλης της κτίσης στο Ευαγγέλιο του Χριστού, την αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων της εποχής τους από Πατέρες της Εκκλησίας, τη νέα πραγματικότητα που ευαγγελίζεται ο ερχομός του Θεού της Αγάπης. Κι ως εδώ άριστα και εννοείται ότι όλοι μας, πιστοί και άπιστοι, υπερθεματίζουμε, συμφωνούμε και προβάλλουμε τα χρυσά κοσμήματα της Εκκλησίας έναντι του κατακλυσμού της λάσπης και του γκρίζου της εποχής μας.
Το πρόβλημα ξεκινά όταν χρησιμοποιείται η θεολογία της Εκκλησίας για ανεφάρμοστες και λυρικές εκθεσούλες ιδεών. Μια σειρά από «ενοχλητικά» ερωτήματα μάλλον θα φωτίσει το εύρος του προβληματισμού.
Καταδικαστέος ο εθνικισμός και το μίσος για τους μη Έλληνες. Σίγουρα, ο διαχωρισμός της υφηλίου σε έθνη και κράτη, η δημιουργία στρατών, η ύπαρξη και τιμή της εθνικής σημαίας είναι σχήματα του αιώνος τούτου που θα παρέλθουν στη Βασιλεία των Ουρανών. Αυτό σημαίνει αυτομάτως ότι όποιος τιμά την ελληνική σημαία και συγκινείται στη θέα της και στο άκουσμα του εθνικού ύμνου παραβαίνει τα ευαγγελικά λόγια ότι ο Χριστός ήρθε στον κόσμο για να γίνουν όλοι ένα; Όποιος αγωνίζεται για την προάσπιση των εθνικών συνόρων είναι πιο μακριά από το πρότυπο του Χριστιανού σε σχέση με αυτόν που αγωνίζεται για τη συνεκμετάλλευση του Αιγαίου με τους Τούρκους; Η ορθότατη λογική ότι η ορθόδοξη πίστη είναι πάνω από σύνορα, έθνη και κράτη επιβάλλει την ταυτόχρονη διάλυση της εθνικής συνείδησης και ιστορικής μνήμης και της κρατικής υπόστασης των λαών, αρχής γενομένης από τον ελληνικό;
Γιατί άραγε τα παλιά μοναστήρια, παράλληλα με τη θεολογία της αποδοχής του άλλου, είχαν και πύργους και οχυρωματικά έργα εναντίον κουρσάρων και ληστών; Μήπως είναι τουλάχιστον υποκριτικό και ανήθικο να έχεις συναγερμό στο σπίτι και στο αυτοκίνητο και να επικαλείσαι τους αγίους που τα έδιναν όλα ακόμη και για τους ληστές, απλά και μόνο για να επιπλήξεις τον αγανακτισμένο που του άνοιξαν το μαγαζί και του κλέψανε το σπίτι; Εν κατακλείδι, μήπως είναι απαράδεκτο να χρησιμοποιούμε κατά το δοκούν τη θεολογία της Εκκλησίας για να καταδείξουμε όλους τους άλλους ως αμαρτωλούς και ως χαμηλού επιπέδου και για τη δημιουργία απλώς και μόνο ενός δικού μας "φιλανθρώπου" (πλην όμως κενού) image making;
Εάν τα γράφω αυτά είναι επειδή από μικρό παιδί έχω χορτάσει από θεολογικές ωραιολογίες. Εάν η ορθόδοξη θεολογία δεν έχει να πει στο σύγχρονο άνθρωπο και πέντε πρακτικές και εφαρμόσιμες κουβέντες, τότε είναι για τα αραχνιασμένα σεντούκια του ακαδημαϊσμού. Καλό κατευόδιο.
Παναγιώτης Ασημακόπουλος
Θεολόγος καθηγητής
Καταρχήν,μιας και δεν κατεβήκαμε με αλεξίπτωτο στη Γη,όλοι ξέρουμε οτι το copyright της Χριστιανοσύνης στη χώρα μας το έχει και το απονέμει διαχρονικά στους εκλεκτούς του ο χώρος της πιστοποιημένης εθνικοφροσύνης,που έχει μεταβάλλει την ευαγγελική αγάπη και απλότητα σε πομπώδη επίδειξη δύναμης,κρατική θρησκεία,μεσσιανικό εθνικισμό και μισαλλόδοξη ιδεολογία επιβολής.Είναι απόλυτα αναμενόμενο οι θιασώτες μιας τέτοιας νοοτροπίας, να δυσανασχετούν όταν αρθρώνεται θεο-λογικά τεκμηριωμένος αντίλογος.Εκείνο που δεν είναι θεμιτό είναι η διαστρέβλωση της πραγματικότητας με ύπουλα λογοπαίγνια ταύτισης μεταναστών-κουρσάρων,ληστών και πειρατών της Καραιβικής και με την προβολή της πλαστής εικόνας του διωκόμενου "πατριώτη".Αν το άρθρο σας δεν εντασσόταν στα πλαίσια του προσφιλούς κανακέματος του ακρο-δεξιού, εθνικιστικού χώρου(που φτάνει μέχρι τη λογική τήρησης ίσων αποστάσεων απέναντι στο φασισμό),αλλά ήθελε πραγματικά να αγγίξει την ουσία,θα έπρεπε να θέσει τα ακριβώς αντίθετα ερωτήματα:γιατί κάποιος που δεν νιώθει το dna του ανώτερο από των υπολοίπων λαών της Γης, δεν δακρύζει από συγκίνηση για τις επιτυχίες μιας ομάδας μισθοφόρων με γαλανόλευκη στολή,δε συμμετέχει στο μιλιταριστικό πανηγυράκι των παρελάσεων,δε θέλει να χάσει ένα χρόνο της ζωής του για να μάθει πως να σκοτώνει ανθρώπους,δεν οραματίζεται να φτάσει τους Τούρκους στην Κόκκινη Μηλιά,δε θεωρεί τις ανθρώπινες ζωές λαθραίες,δε θέλει να ράψει ρούχα με δέρματα Αλβανών,δεν τον ενοχλεί να υπογράφουν ένα συμβόλαιο δυο ενήλικες που θέλουν να μοιραστούν τη ζωή τους,πιστεύει σε μια κοινωνία αλληλεγγύης,ισότητας,δικαιοσύνης και αρμονικής συμβίωσης με όλους,δίχως υπεροπτικούς διαχωρισμούς,γιατί λοιπόν αυτός είναι σίγουρα εκτός λίστας αναμονής για τον Παράδεισο;Και γιατί ο "υπεράνω υποψίας" οικογενειάρχης,τακτικά εκκλησιαζόμενος, "πατριώτης",που έχει μάθει από παιδί να μισεί τους Τούρκους, τους "Οβριούς",να σιχαίνεται τους "Γύφτους", τους "Αραπάδες", τα "πρεζάκια",που διηγείται ατελείωτες ιστορίες από το Στρατό που "τον έκανε άντρα",που τηρεί ευλαβικά το έθιμο του σουβλίσματος του αρνιού κάθε Πάσχα στα πεθερικά του και δίνει και τον οβολό του κάθε χρόνο στον έρανο της Αγάπης,γιατί λοιπόν αυτός έχει κρατήσει πρώτο τραπέζι πίστα;
ΑπάντησηΔιαγραφήΥ.Γ 1. Ο Χριστός δεν έκανε κήρυγμα περί "μπάχαλου",μια φορά όμως τα έκανε ο Ίδιος "μπάχαλο" και μάλιστα στο χώρο της κατεξοχήν "ευταξίας".Επίσης δε νομίζω οτι οι γεωπολιτικές εξελίξεις επηρέαζαν το ποιμαντικό έργο Του,ούτε και το έργο των συνεχιστών Του..
Ο Χριστός δεν τάραξε τις κοινωνικές ισορροπίες με το "μπάχαλό" του, αλλά μια συγκεκριμένη νοοτροπία εισοδηματικού χαρακτήρα και διατήρησης του τρόμου (άρα πληρώνω) στη σχέση των ανθρώπων με το Θεό. Ο χαρακτηρισμός ότι το άρθρο εντάσσεται "στα πλαίσια του προσφιλούς κανακέματος του ακρο-δεξιού, εθνικιστικού χώρου(που φτάνει μέχρι τη λογική τήρησης ίσων αποστάσεων απέναντι στο φασισμό)" δείχνει την έντονη προκατάληψη με την οποία το προσεγγίσατε. Όταν βλέπετε παντού φαντάσματα και συνασπισμένους εχθρούς ίσως να φταίει η έννοια που δίνετε στους όρους. Ή τα όρια που επιτρέπετε στις έννοιες. Η προκατάληψη βέβαια φαίνεται και από το χείμαρρο των αυθαίρετων παραληρηματικών ταυτίσεων. Ταυτίσεις που δεν τις ευαγγελίζεται ούτε το άρθρο ούτε ο δημιουργός του, απλά βολεύουν το εκ των προτέρων διατυπωμένο συμπέρασμα. Είναι ίδιον συνωμοσιολόγων, θρησκόληπτων και κατακεραυνωτών. Το χρώμα των γυαλιών αλλάζει.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑκόμα και η μη απάντηση επί της ουσίας λειτουργεί ως απάντηση και προσφέρει τα ανάλογα συμπεράσματα.Δε θα σας ενοχλήσω άλλο,σίγουρα κι εσείς κι εγώ έχουμε πολλά πράγματα να κάνουμε ένα ζεστό καλοκαιρινό μεσημέρι..
ΑπάντησηΔιαγραφήΌταν η απάντηση επί μη άσχετων με το περιεχόμενο και το νόημα του άρθρου είναι μη απάντηση επί της ουσίας, τότε όντως δεν απάντησα. Σίγουρα έχουμε πολλά πράγματα να κάνουμε ένα ζεστό καλοκαιρινό μεσημέρι. Προσωπικά έχω να ασχοληθώ με μια εκκλησιαστική - χριστιανική Κατασκήνωση με πολλά παιδιά μεταναστών... με σεβασμό, αλληλεγγύη και αγάπη.
ΑπάντησηΔιαγραφή